HCV (Hepatitis C Virus) – wirus wywołujący zapalenie wątroby typu C.

Wirus HCV nazywany jest często cichym zabójcą, gdyż zakażenie przebiega bezobjawowo lub objawy są niecharakterystyczne. Tylko u 20% chorych obserwuje się zażółcenie powłok skórnych, brak łaknienia lub bóle brzucha. Niekiedy u zakażonych HCV występują objawy mało swoiste dla choroby wątroby, co nie ułatwia postawienia trafnej diagnozy. Należą do nich na przykład długotrwałe zmęczenie, senność, apatia, czy stany depresyjne. Czasami pojawiają się bóle stawów, mięśni oraz zmiany skórne. Choroba potrafi nawet przez kilkadziesiąt lat pozostawać w ukryciu. W tym czasie skutecznie niszczy wątrobę chorej osoby, co może prowadzić do marskości lub niewydolności tego narządu, a nawet rozwoju raka wątrobowokomórkowego.  Dlatego też wirus HCV został zaliczony do karcynogenów klasy I. Mimo wielu lat starań, naukowcom do dzisiaj nie udało się wynaleźć skutecznej szczepionki przeciw HCV.

Na chwilę obecną zostało opisanych 7 genotypów HCV (7 genotyp został opisany dopiero niedawno, dlatego nie pojawia się jeszcze w testach diagnostycznych). W Polsce pond 70% zakażonych posiada genotyp 1b, 3a – to ok.17 %, 1a – ok. 5 %. Istnieją jeszcze pseudotypy, które są zmienne wraz z każdym cyklem replikacyjnym wirusa. Co ciekawe możliwe są zakażenia mieszane różnymi genotypami i ich podtypami. Genotyp 1b również jest najczęściej występującym nie tylko w Polsce, ale w całej Europie, Ameryce Północnej i Południowej oraz Japonii. W tych miejscach również występuje genotyp 1b i 3a (rzadko 2a i 2b). W Afryce i na Środkowym Wschodzie przeważa genotyp 4 i 5. Genotyp 6 jest najczęściej spotykany w południowo-wschodniej części Azji., a 7 występuje w centralnej Afryce. Genotypy 3a i 4 występują najczęściej u osób przyjmujących dożylnie narkotyki.

Drogi zakażeń

HCV przenosi się przez kontakt z zakażoną krwią. Nie można się zakazić tym wirusem przez zwykły pocałunek lub przytulenie osoby zakażonej. Nie ma również naukowych dowodów na to, aby HCV mogło być przenoszone przez kichanie, kaszel, podanie ręki lub wspólne jedzenie, korzystanie ze wspólnego natrysku albo pływanie w tym samym basenie. Do zakażenia może dojść w czasie zabiegu chirurgicznego lub innych czynności powodujących uszkodzenie skóry, wykonanych niedbale lub przy użyciu źle wysterylizowanego sprzętu medycznego albo przyborów kosmetycznych.

Sytuacje niosące ryzyko zakażenia HCV:

– drobny zabieg medyczny, np. zastrzyk, pobranie krwi, usunięcie znamienia;

– transfuzja krwi (przed rokiem 1993);

– dializa nerek;

– zabieg stomatologiczny;

– akupunktura

– zabieg kosmetyczny z użyciem cążek, nożyczek,

– przekłuwanie uszu lub innych części ciała;

– wykonywanie tatuaży;

– korzystanie ze wspólnej maszynki do golenia, szczoteczki do zębów lub innych przyborów, które mogą      być używane przez osobę zakażoną;

– przyjmowanie narkotyków dożylnie lub donosowo;

– udzielanie pierwszej pomocy ofiarom wypadków bez zachowania należytego zabezpieczenia, jeżeli poszkodowany jest zakażony HCV;

– ryzyko przeniesienia wirusa z matki zakażonej HCV na nowonarodzone dziecko jest niewielkie;

– utrzymywanie przygodnych kontaktów seksualnych z wieloma partnerami.

Zakażenie HCV nie jest zaliczane do chorób przenoszonych drogą płciową (ang. sexually transmitted diseases -STD sexually transmitted infections- STI) Ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne jednak istnieje (chociaż jest znikome), ze względu na możliwość uszkodzenia naskórka i/lub błony śluzowej okolic intymnych. Nie ma dowodów na zakaźność spermy u osób zakażonych tylko HCV. Jakkolwiek ryzyko zakażenia przez kontakt z nasieniem wydaje się większy, jeżeli występuje koinfekcja HIV. Ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne zwiększa się u mężczyzn mających seks z mężczyznami (ang. MSM – Men who have sex with men) oraz u osób posiadających wielu partnerów seksualnych i uprawiających seks bez zabezpieczenia.

HCV nie zakazimy się natomiast podczas:

– kichania;

– kasłania;

– trzymania za ręce;

– całowania;

– przytulania;

– używania tej samej toalety, wanny, prysznica;

– spożywania żywności przygotowywanej przez osobę zakażoną HCV (jeżeli żywność nie miała kontaktu z krwią tej osoby);

– pływania w tym samym zbiorniku wodnym;

– uprawiania sportu (jeśli nie dochodzi do uszkodzeń powłok ciała).

Epidemiologia

HCV, to problem epidemiologiczny i społeczny dotyczący około 3% populacji świata. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) za 2015 r. wirusowe zapalenia wątroby (WZW) były przyczyną 1,34 miliona zgonów na świecie, zrównując się pod względem liczby zgonów z gruźlicą i przewyższając liczbę zgonów w wyniku zakażenia HIV. Szacuje się, że na świecie żyje 71 milionów osób z przewlekłym zakażeniem HCV .

Liczba chorych oraz odsetek populacji zakażonej HCV zależy od regionu. Największy odsetek dotyczy Egiptu, gdzie zakażonych jest między 15, a 20% mieszkańców. Natomiast w USA, Japonii, czy Australii odsetek ten jest nieporównywalnie mniejszy i wynosi między 1, a 2% populacji. Niemniej jednak w krajach rozwiniętych zakażenia HCV są główną  przyczyną przeszczepiania wątroby, a w samych Stanach Zjednoczonych – najczęstszym zakażeniem przewlekłym przenoszonym za pośrednictwem krwi.

Zgodnie z najnowszymi danymi liczba osób dorosłych z przewlekłym zakażeniem HCV w populacji ogólnej w Polsce oszacowana została na 150 tys.* z czego około 120 tys. pozostaje nierozpoznanych.  Większość osób zakażonych HCV nie wie o swojej chorobie.

 

Źródło: www.hcv.pzh.gov.pl/Page/o-hcv
http://www.pzh.gov.pl/przeglad_epimed/60-4/604_15.pdf
*Halota W, Flisiak R, Juszczyk J, et al. Recommendations of the Polish Group of Experts for HCV for the treatment of hepatitis C in 2020. Clinical and Experimental Hepatology. 2020;6(3):163-169. doi:10.5114/ceh.2020.98606.*
„Diagnostyka chorób wątroby” – pod redakcją Krzysztofa Simona,
„Projekt KIK/35 Zapobieganie zakażeniom HCV jako przykład zintegrowanych działań w zdrowiu publicznym na rzecz ograniczenia zakażeń krwiopochodnych w Polsce” Red. Wysocki, Zieliński, Gierczyński; Wyd. NIZP-PZH 2017 (www.jestemswiadom.org/publikacja-podsumowujaca-dzialania-i-osiagniecia-projektu-kik35-zapobieganie-zakazeniom-hcv/)
Global Hepatitis Report, 2017. Geneva: World Health Organization; 2017 (http://www.who.int/hepatitis/publications/global-hepatitis-report2017/en).

W celu wykrycia zakażenia należy przeprowadzić test krwi na obecność przeciwciał anty-HCV. To badanie jest szybkie i proste do wykonania. Niestety nie znajduje się w koszyku świadczeń gwarantowanych lekarza POZ (lekarz pierwszego kontaktu, lekarz medycyny rodzinnej). Można je wykonać prywatnie. Koszt badania waha się od 30 do 40 zł (w wielu miejscach można zrobić za darmo, w ramach różnych akcji. Do końca 2022 roku za darmo wykonywane jest w każdej placówce www.alablaboratoria.pl). Dodatni wynik badania nie zawsze świadczy o tym, że dana osoba jest aktualnie zakażona, a jedynie o tym, że organizm miał kontakt z wirusem.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Schemat badania anty-HCV, źródło: http://www.hcv.pzh.gov.pl/Page/o-hcv

Przeciwciała to białka układu odpornościowego, które ciało człowieka wytwarza jako część obrony przed zakażeniem. Mają one niszczyć „obce” cząsteczki, takie jak wirus HCV. Przeciwciała, specyficzne dla HCV są wytwarzane tylko i wyłącznie, gdy wirus jest obecny we krwi. Jeżeli przeciwciała zostaną znalezione we krwi pacjenta, oznacza to, że miał on kontakt z wirusem.

W celu potwierdzenia aktywnej infekcji należy wykonać dodatkowe badanie, które dokładnie mierzy rzeczywistą ilość materiału genetycznego, RNA-HCV. Badanie to, zwykle wykonuje się za pomocą techniki zwanej reakcją łańcuchową polimerazy (PCR) lub jej odmian. Badanie to jest nazywane badaniem PCR.

Każdy powinien przebadać się w kierunku HCV. Osoby, którym szczególnie zaleca się wykonywanie badania anty-HCV to między innymi:

– Osoby, które wstrzykiwały sobie narkotyki ostatnio lub w przeszłości, włącznie z tymi, którzy wykonali tylko jeden zastrzyk w życiu i nie uważają się za narkomanów

– Osoby posiadające tatuaże

– Osoby wielokrotnie hospitalizowane

– Osoby zakażone wirusem HIV

– Osoby z hemofilią, otrzymujące czynniki krzepnięcia z koncentratów przed 1987

– Osoby, które w przeszłości były poddawane hemodializie

– Osoby z nieprawidłowymi poziomami transaminaz z niezdiagnozowanych dotychczas powodów

– Osoby, które w przeszłości miały wykonywane przetoczenia krwi lub przeszczepy organów między innymi:

– Osoby, którym powiedziano, że miały wykonywaną transfuzję krwi, a dawca później okazał się być zakażonym  HCV

– Osoby, które otrzymały transfuzję krwi lub produkty krwiopochodne przed rokiem 1992

– Osoby, które miały przeszczep narządu przed rokiem 1992

– Dzieci matek zakażonych wirusem HCV

– Pracownicy służby zdrowia, w tym pogotowia ratunkowego oraz służb bezpieczeństwa publicznego, którzy są wyjątkowo narażeni na przypadkowe zakłucie się igłą lub kontakt przez śluzówkę z zakażoną HCV krwią

– Aktualni partnerzy seksualni osób zakażonych HCV

Oprócz potwierdzenia obecności przeciwciał i materiału genetycznego RNA wirusa, lekarz prowadzący może także zlecić badanie transaminaz we krwi. Transaminazy (AlAT, AspAT) są enzymami uwalnianymi z komórek wątrobowych, gdy nastąpi stan zapalny wątroby na różnym tle. Wysokie poziomy transaminaz sugerują zapalenie wątroby. Należy mieć jednak na uwadze fakt, że zwiększenie poziomu transaminaz nie koreluje bezpośrednio ze stopniem uszkodzenia wątroby.

W celu dokładnego określenia stopnia uszkodzenia wątroby wykonuje się oznaczanie markerów włóknienia lub elastografię (nieinwazyjna metoda badania urządzeniem o nazwie fibroskan) – metoda polegająca na pomiarze elastyczności tkanki wątroby przy pomocy ultradźwięków. Badanie zbliżone do USG jamy brzusznej. Całkowicie bezbolesne i krótkie. Pacjent wynik otrzymuje po zakończeniu badania.

W niewielu przypadkach konieczna jest biopsja wątroby. Biopsje wątroby są wykonywane w znieczuleniu miejscowym i zazwyczaj nie jest wymagana hospitalizacja. Podczas zabiegu fragment tkanki wątroby jest pobierany przy pomocy igły i następnie badany pod mikroskopem. Wyniki podaje się w kilkustopniowej skali w zależności od nasilenia stanu zapalnego i bliznowacenia narządu. Biopsje są również użyteczne do monitorowania w czasie stopnia uszkodzenia wątroby i mogą być w pewnych okolicznościach zalecane do wykonania co 3 do 5 lat.

Wymienione powyżej metody badań: na obecność przeciwciał, RNA oraz Fibroscan (biopsja), nie tylko pozwalają lekarzowi oszacować stopień uszkodzenia wątroby pacjenta, ale także stanowią podstawę do ustalenia postępowania medycznego na przyszłość.

Należy pamiętać, że w przypadku podejrzenia zakażenia wirusem HCV unikanie przeprowadzenia badań uniemożliwia dostęp do odpowiedniej terapii, która może zatrzymać lub spowolnić potencjalne uszkodzenie wątroby. Ponadto, takim postępowaniem naraża się swoją rodzinę, przyjaciół, znajomych, a także pozostałe otoczenie na ryzyko zakażenia.

Źródło: www.hcv.pzh.gov.pl/Page/o-hcv
http://www.pzh.gov.pl/przeglad_epimed/60-4/604_15.pdf
https://www.hcvtoniewyrok.com
„Diagnostyka chorób wątroby” – pod redakcją Krzysztofa Simona

Leczenie HCV w Polsce odbywa się w ramach programu lekowego Ministerstwa Zdrowia i jest w pełni refundowane. Oznacza to, że każda ubezpieczona osoba, która spełnia kryteria włączenia do programu, otrzymuje leczenie za darmo.  Celem leczenia jest całkowite usunięcie wirusa z organizmu, czyli uzyskanie trwałej odpowiedzi wirusologicznej (SVR). Taki stan następuje wówczas, gdy materiał genetyczny (RNA) wirusa nie jest wykrywalny we krwi pacjenta natychmiast po zakończeniu leczenia oraz 3 miesięce później.

Leczenie w Polsce

Obecnie zatwierdzone przez europejską agencję EMA leki dają niemal 100% skuteczność osiągnięcia SVR w trakcie krótkiej, 2-3 miesięcznej terapii (czasem 6 miesięcznej). Nowe leki nie wymagają przyjmowania interferonu, co zmniejsza możliwość występowania jakichkolwiek skutków ubocznych do minimum. W niektórych przypadkach istnieje konieczność przyjmowania Rybawiryny. O wyborze schematu leczenia decyduje lekarz prowadzący pacjenta.

Więcej o aktualnie refundowanych lekach oraz innych możliwościach terapeutycznych przeczytacie na zaprzyjaźnionym forum: http://noweleki.hepatitisc.pl/p/jak-sie-leczyc_6.html .

Na stronie Fundacji Gwiazda Nadziei znajdziecie natomiast informacje w jakich placówkach obecnie nie ma kolejek do leczenia: http://www.gwiazdanadziei.pl/517-gdzie-nie-ma-kolejek-do-leczenia-wzw-c

Program lekowy Ministerstwa Zdrowia określa również sposób kwalifikacji pacjenta na leczenie oraz aktualnie dostępne, refundowane leki.

 

Źródło: www.hcv.pzh.gov.pl/Page/o-hcv
http://www.pzh.gov.pl/przeglad_epimed/60-4/604_15.pdf
https://www.hcvtoniewyrok.com http://leki-informacje.pl/
„Diagnostyka chorób wątroby” – pod redakcją Krzysztofa Simona

LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ

 

Polska Grupa Ekspertów HCV:

REKOMENDACJE DO POBRANIA:

2023 – Rekomendacje leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Polskiej Grupy Ekspertów HCV

prof. Krzysztof Tomasiewicz – Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
prof. Robert Flisiak – Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
prof. Jerzy Jaroszewicz – Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Zakaźnych i Hepatologii Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
prof. Piotr Małkowski – Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
prof. Małgorzata Pawłowska – Katedra Chorób Zakaźnych i Hepatologii Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu
prof. Anna Piekarska –  Katedra Chorób Zakaźnych i Hepatologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. Krzysztof Simon – Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
prof. Dorota Zarębska-Michaluk – Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

Życie z chorobą może wyglądać zupełnie tak samo jak przed odbiorem wyników. Zdaję sobie natomiast sprawę, że życie ze świadomością noszenia w sobie wirusa, który po cichu atakuje nasz organizm może nieść wiele komplikacji. Jakość naszego życia w dużej mierze zależy również od naszych najbliższych, rodziny, przyjaciół, od tego jak duże wsparcie od nich otrzymamy. Ważne jest również, by domownicy wiedzieli o chorobie jak najwięcej. Uświadomcie ich, że  np. wasze częste zmęczenie to nie lenistwo i miganie się od obowiązków, a jeden z objawów choroby. Pamiętajcie również o tym, by minimalizować prawdopodobieństwo zakażenia domowników chowając swoje środki higieniczne np. maszynkę do golenia. Ryzyko podczas kontaktów seksualnych jest znikome, natomiast warto używać zabezpieczeń, które mogą nas uchronić przed innymi chorobami. Jest to niezwykle istotne i ważne szczególnie w przypadku częstych zmian partnerów seksualnych (dodatkowe zakażenie wirusem HBV lub HIV dla organizmu już chorego powoduje dodatkowe komplikacje i mniejsze szanse na normalne życie). Jak wygląda moje życie? Staram się żyć zupełnie tak jak kiedyś. Pracuję zawodowo, osiągam sukcesy :), spotykam się z przyjaciółmi i przede wszystkim staram się nie myśleć o swojej chorobie. Nie zawsze jest łatwo, zwłaszcza kiedy jest tyle obowiązków, planów, a organizm nie daje rady. Wtedy dopadają  mnie dziwne depresyjne stany, które zdarza mi się miewać. Przynajmniej nie mam kłopotów ze snem.. mogę spać wszędzie i niemal w każdej pozycji 🙂 Po wielu godzinach pracy nie pamiętam kiedy zasypiam. Zazwyczaj wygląda to tak, że jem kolację, zaczynam oglądać film i…. nie pamiętam co dalej, choć i tak już żyję oszczędniej niż wcześniej. Oczywiście musiałem spowolnić. Przewlekłe zmęczenie, bóle stawów, mięśni, problemy z koncentracją sprawiają, że chcąc nie chcąc żyje wolniej. Nie każdy chory ma takie objawy! W Większości przypadków jednak wirus przez wiele lat nie daje o sobie znać, niszcząc organizm i ujawnia się dopiero w momencie kiedy jest już za późno…Stąd nazwa „cichy zabójca” „bomba zegarowa” itp.. Czasami mój nastrój zmienia się w ciągu chwili, śmieję się wtedy, że jestem gorszy niż przysłowiowa „baba w ciąży”. Jest mnie w stanie wyprowadzić z równowagi człowiek palący na przystanku, albo wieszak w szafie, który spada za każdym razem kiedy próbuję go zawiesić. Dieta Jak pisałem w zakładce o mnie zauważyłem dużą poprawę swojego samopoczucia stosując dietę. Po ustaleniach z moim lekarzem nie stosuję tzw. diety wątrobowej, a unikam jedynie produktów, po których po prostu źle się czuję. Ograniczam do minimum wszystko co tłuste, pieczone, smażone. Zresztą w ostatnim czasie coraz częściej dochodzą do mnie ze środowiska lekarskiego informacje, że nie ma czegoś takiego jak dieta wątrobowa. Jak sprawdzicie w internecie tabele żywieniowe przy tej diecie często znacznie różnią się od siebie, więc coś w tym jest. Unikam alkoholu i miejsc gdzie można palić. Zauważyłem również, że czuję się znacznie lepiej jeśli nie jestem najedzony do pełna. Uwielbiam większość owoców i warzyw i na szczęście jedynie źle się czuję tylko po śliwkach. Z mięs raczej drób i oczywiście ryby. Powinno unikać się ryb tłustych i wędzonych np. makreli, ale nie zauważyłem u siebie problemów po wędzonych rybach lub drobiu. Alkohol to nasz wróg numer jeden, ale jeśli raz kiedyś wypijecie lampkę wina lub piwo to nic Wam się nie stanie :). Należy zawsze pamiętać o zdrowym rozsądku. Problem pojawia się kiedy jest impreza i trzeba tłumaczyć dlaczego nie piję alkoholu. Często z tego powodu rezygnuję z imprez. Dobra dieta naprawdę pomaga w codziennym życiu. Nauczcie się słuchać swojego organizmu i odczytywania sygnałów jakie Wam daje. Aktywność fizyczna Faktem jest,  że chora wątroba nie lubi  nadmiernego wysiłku, ale nie oznacza to tego, że jedyne co możemy robić to leżenie przed telewizorem. Osobiście mogę powiedzieć, że staram się ćwiczyć. Są momenty kiedy mogę ćwiczyć co 2-3 dni, a są okresy, że przez miesiąc nie mam na to siły.  Zdaje sobie sprawę, że stopień aktywności zależy od tego na jakim etapie choroby jest dana osoba. Jeżeli ktoś nie ma siły wstać do pracy to trudno jest go  jeszcze zmuszać do robienia pompek  lub przysiadów. Ćwiczmy z umiarem:)   Psychika Pojawia się coraz więcej publikacji, niestety nie po polsku na temat zmian w psychice i w całym układzie nerwowym jakie powoduje HCV. Zmiana dotychczasowego trybu życia, świadomość choroby może powodować stany lękowe, depresyjne. Jak pisałem wyżej depresje u mnie pojawiają się okresowo, ale dość często. Często pojawiają się w momentach przewlekłego zmęczenia, a w głowie przecież wiele pomysłów i planów, których nie mam siły realizować. Wiem, że najgorszy jest pierwszy etap kiedy dowiadujemy się o chorobie kiedy jeszcze nic o niej nie wiemy. Z biegiem czasu kiedy posiadamy coraz więcej informacji lęk maleje i pozostaje jedynie oswojenie się i przyzwyczajenie do nowej sytuacji. Jeżeli potrzebujecie pomocy, wsparcia warto udać się do specjalisty lub skorzystać z grup wsparcia  np. na stronie www.prometeusze.pl . Nikt nie zrozumie Was tak dobrze jak inny chorzy 🙂 Pamiętajcie, że HCV to nie wyrok i przy odpowiednim wsparciu, planowaniu, diecie możecie żyć zupełnie tak jak wcześniej lub bardzo podobnie. Nie mam złotego środka i nie napiszę tutaj, że na pewno będzie to łatwe, ale walczcie o dobre samopoczucie, relaksujcie się, sprawiajcie sobie drobne przyjemności, znajdźcie sobie ciekawe hobby, słowem wszystko to co odwróci Waszą uwagę od tego, że jesteście chorzy. Nie bójcie mówić się o swojej chorobie. To nie Wasza wina, że ktoś popełnił błąd i zostaliście zakażeni. Pamiętajcie, że uświadamiając swoje otoczenie i namawiając do badań możecie pomóc wielu ludziom Jeśli potrzebujecie jakiegoś wsparcia, chcecie opisać swoją historię piszcie koniecznie na: hcvtoniewyrok@gmail.com